Je kunt het woord "egoïsme" vaak horen in een extreem negatieve context. Zelfzuchtige mensen worden uitgescholden, schenden de belangen van anderen en worden alleen meegesleept door hun eigen doelen. In een psychologische context krijgt deze term echter vaak een positieve connotatie en het werelddenken kende de concepten van 'rationeel egoïsme'. Verdieping in de geschiedenis van het concept zal dit helpen begrijpen.
Als een filosofisch concept werd het woord egoïst (van het Latijnse ego - "I") gevormd in de achttiende eeuw. Een van zijn theoretici - Helvetius - formuleerde de zogenaamde theorie van 'rationeel egoïsme'. De Franse denker geloofde dat zelfliefde een fundamenteel motief is voor menselijk handelen.
De klassieke definitie van egoïsme zegt dat dit een systeem van waarden is waarin persoonlijk welzijn het enige motief is voor menselijke activiteit. Dit betekent niet altijd volledige verwaarlozing van anderen. Dus, Bentham betoogde dat het leven in overeenstemming met de morele maatstaven van de samenleving het hoogste genot is (dat wil zeggen, het gedrag van een egoïst is niet in tegenspraak met het welzijn van de hele samenleving). Maar Rousseau ontdekte dat mensen compassie tonen en anderen helpen, ook om zich superieur te voelen. Mill schreef dat het individu tijdens de ontwikkeling zo stevig verbonden is met de samenleving dat hij het gaat associëren met zijn eigen behoeften. Op basis van soortgelijke ideeën uit Feuerbach schreef Chernyshevsky zijn antropologische principe in de filosofie, artistiek geïllustreerd in de roman Wat te doen?
Traditioneel was egoïsme tegen altruïsme (van het Latijnse alter - "other"), maar de moderne psychologie vermijdt een dergelijke oppositie. Zolang iemand in de samenleving leeft, kruisen zijn behoeften voortdurend de belangen van andere mensen. Theoretici van de afgelopen jaren interpreteren rationeel egoïsme als het vermogen om de voordelen van bepaalde acties in evenwicht te brengen met ongemakken en relaties op te bouwen voor de lange termijn, terwijl ze een evenwicht bewaren tussen de zorg voor zichzelf en anderen.
Over egoïsme gesproken als een probleem, bedoelen ze meestal hyperconcentratie op zichzelf, egocentrisme. Dit wordt vaak het gevolg van opvoeding, wanneer ouders buitensporig en onredelijk toegeven aan alle grillen van het kind. Opgroeien en de krappe wereld van het familienest verlaten, wordt de egoïst geconfronteerd met het feit dat de wereld helemaal niet om hem draait. Meestal zoeken zulke mensen in persoonlijke relaties naar een partner die een model zal reproduceren dat voor hem comfortabel is: om voortdurend hun eigen belangen op te offeren om zijn verlangens te behagen. Als advies aan ouders bevelen psychologen aan dat ze zich laten leiden door rationeel egoïsme: leren een kind te weigeren, rekening houden met zijn mening, maar het kind niet bovenaan de gezinshiërarchie plaatsen.